Devrim Başlıyor: Tunus
Aralık ayında işsiz genç Muhammed Buazizi’nin kendini yakmasıyla ilk kıvılcımın çıktığı Tunus’ta 23 yıllık diktatör Bin Ali’nin ülkeyi terketmesi olayları durdurmadı. Yeni hükümetin de eski rejimin üyelerinden oluşması Tunusluları yeniden sokağa döktü. Sonunda başbakan da istifa etmek zorunda kaldı. Tunus’ta işçi sınıfının örgütlenmesi sürüyor.
Mısır: Devrim İlerliyor
Tunus’tan ilham alarak 25 Ocak’ta başlayan isyanla 29 yıllık diktatör Mübarek’i deviren kitleler eylem ve mücadelerine devam ediyor. Birçok işyerinde grevler sürüyor. Askerin yetkilerini sivil bir hükümete devretmesi için Tahrir Meydanı’nda gösteriler sürüyor. En son, başbakan istifa etti. Anayasa değişikliği için yapılan referanduma katılım düşük oldu, katılanların yüzde 70’i evet dedi. Haziran ayında başkanlık seçimleri yapılacak, iki ay sonra da parlamento seçimleri.
Libya: Kaddafi İnadı
Libya halkı 17 Şubat’tan beri sokaklarda. Ülkenin doğusundaki Bingazi’de ve güney şehirlerinde protestocular hâkimiyeti ele geçirmiş durumda. Resmî olmayan rakamlara göre, isyanın başından beri öldürülenlerin sayısı 8000’i geçti. Kaddafi ordusunun Bingazi’ye dayandığı günlerde BM kararına dayanarak ABD, İngiltere ve Fransa Libya’ya silahlı müdahale başlattı. Kaddafi güçleri ağır bombardımana uğruyor. Müdahale başlamadan önce Başbakan Erdoğan NATO’nun Libya’ya müdahalesine “Ne işi var NATO’nun Libya’da” diyerek karşı çıkmasına rağmen, daha sonra müdahalede NATO’nun komutanlığını gene Türkiye önerdi ve İzmir operasyonun merkezi oldu.
Suriye: Hanedan Yolcu
Bölgedeki isyan dalgasından esinlenen Suriyeli grupların, siyasî reform ve 1963’ten beri yürürlükte olan olağanüstü halin kaldırılması talepleri ile başlattığı hareket hızla yayıldı. Güneyde Deraa’da ve kuzeyde Lazkiye’de 50’den fazla insan güvenlik güçleri tarafından öldürüldü. Hareketin başlaması üzerine Esad rejimi reformlar vaadetti, ama daha sonra Beşir Esad reformların erken olduğunu, önce şimdiki durumdan çıkılması gerektiğini söyledi. Suriye’de hareket yayılarak devam ediyor.
Suudi Arabistan: Kral Tedirgin
Arabistan’da 14 yıldır iktidarda olan 86 yaşındaki Kral Abdullah, özellikle Bahreyn’de başlayan protestolar ertesinde ülkesindeki reform arayışlarından tedirgin olmuşa benziyor. Ülkede gazetecilik mümkün olmadığı için nadiren duyulan grevler, hapishane önünde toplanan az sayıda kişinin tutukluların salıverilmesi talebi ya da internette protesto örgütlemeye çalışan bir gencin öldürüldüğü gibi haberler isyanın aslında çoktan başlamış olduğuna işaret ediyor. Nitekim Kral, önce 37 milyar dolarlık paket açıklayarak gerginliği azaltmayı umdu, ardından 620 bin kişinin vergi borçları silindi. Ama nüfusun yüzde 22’sinin yoksulluk sınırı altında yaşadığı ülkede talepler ekonomik olanlarla sınırlı olmadığından, refom isteyenler 11 Mart “öfke günü” çağrısını geri almadı.
Umman: Sultan’ın Kabusu
Umman’da protestolar Sultan Kabus’un 20 yıllık iktidarına yönelik olmaktan ziyade ekonomik taleplerle sanayi ve liman kenti Sohar’da başladı. Ancak gösterilere müdahale ölüm getirince siyasî ve sosyal talepler de dillendirilmeye başlandı. Sultan Kabus sayıları 150 bin civarındaki özel sektör çalışanının asgari ücretini ayda 364 dolardan 520 dolara yükseltip bazı bakanlarını görevden aldıysa da, isyan dinmedi
Cezayir: Her Cumartesi
12 Şubat’ta başlayan eylemlerine talepleri yerine getirilinceye kadar her Cumartesi devam edeceklerini duyuran Cezayirlilerin isyanı 19 yıldır devam eden olağanüstü halin kaldırılmasını sağladı. Ancak Buteflika’nın güvenlik güçlerine tanımış olduğu yeni yetkiler gerçekte Ohal’e bağlı kısıtlamaların sürmesi anlamına geliyor.
Yemen: Öfke Günü
Protestolar ülkenin hem kuzeyinde hem güneyinde çeşitli kentlerde Ocak ayında başladı. 27 Ocak’ta başkent San’a’da 20 bine yakın kişinin katıldığı ve Devlet Başkanı Ali Abdullah Salih’in istifasının talep edildiği gösterilerin ardından, 3 Şubat “öfke günü” ilan edildi. Salih bu gösteri öncesinde, 2013’te yeni bir dönem için bir daha aday olmayacağını açıkladıysa da, isyanı durduramayınca açıklamasını geri aldı. Başta San’a ve Aden olmak üzere protestolar özellikle Cuma günleri daha da kalabalıklaşarak sürüyor. Ordu generallerinin bir kısmı muhalefetin saflarına geçince Salih’in durumu iyice sarsıldı. Demokrasi isteyenlerle Salih temsilcileri arasında süren görüşmeler yarıda kesilmesine rağmen Salih görevi terk etmeye hazır olduğunu ifade etmeye başladı.
Irak: Demokrasi İçin
Irak’ta halk Maliki yönetimine tepkisini 12 Şubat’ta başta Bağdat ve Kerbela olmak üzere çeşitli kentlerdeki gösterilerle duyurdu. Maliki 2014’te üçüncü kez aday olmayacağını ve vekil maaşlarının düşürüleceğini duyurdu, elektrik fiyatları düşürüldü, ama yetmedi. 1980’lerden beri savaşlar, ambargolar, işgal ve iç çatışmalarla yaşayan Iraklılar yolsuzluk ve kötü yönetime, dış müdahalerle belirlenen yöneticilerine öfkelerini dillendirmek üzere 25 Şubat’ta sokağa çıktı. On yedi kentte düzenlenen gösterilerde yerel yönetim binaları basıldı, mahkûmlar kaçırıldı. Kolluk güçlerinin müdahalesi en az 29 kişinin ölümüne yol açtı. Ertesi gün aralarında akademisyen ve sanatçıların bulunduğu çok sayıda kişi tutuklandı. Bağdat, Musul, Kerkük, Necef ve Basra’da 4 Mart’ta yine gösteriler vardı. Kuzey Irak’ta da muhalif Goran hareketinin örgütlediği ve bölgesel yönetimin lideri Barzani’yi hedef alan gösteriler Süleymaniye’den başladı, 25 Şubat’tan itibaren ülke çapındakilerle birleşerek bölgeye yayıldı. Barzani, 3 Mart’ta hükümet ve parlamentodan erken seçim istedi.
Fas: Dört Kişi Kendini Yaktı
Ocak sonunda en az dört kişinin kendini yaktığı Krallık’ta gençler Facebook ve Twitter gibi sosyal ağlar üzerinden örgütlenerek 20 Şubat’ta başkent Rabat’ta 37 bin kişilik bir gösteri düzenledi. Talepleri Kral’ın bazı yetkilerini devretmesiyle sınırlıydı, yönetim barışçı gösteriye müdahale etmedi.
Ürdün: Reform Talebi
Ürdün’de de protesto gösterileri yapılıyor. Demokrasi isteyenlerin basıncı ile Kral hükümeti azletti, ama halk yeni hükümete de güvensizliğini sokağa çıkarak ifade etti. Kral memur maaşlarına zam, petrol fiyatlarında indirim gibi önlemler almasına rağmen başkent Amman’da göstericiler bir mücadele kampı kurdu. Protesto gösterileri giderek büyüyor.
Kuveyt: Halka Rüşvet
Kuveyt’te Emir, bölge ülkelerindeki hareketlenmenin ertesinde, Kuveyt’in Irak işgalinden kurtulmasının 20. yıldönümünü bahane ederek halka bedava tayın ve kişi başına 4000 dolar dağıttı.
Bahreyn: Adres İnci Meydanı
Bahreyn Emiri’nin amcası 1974’ten beri başbakan. Halk önce başbakanın istifasını ve Emir’in yetkilerinin kısıtlanmasını istedi, ama rejimin şiddetle müdahalesi ile hareketin talepleri de giderek yükseldi. Şimdi Emir’in devrilmesi isteniyor. Bahreyn Emir’i kendi güvenlik güçleriyle hareketi kontrol edemeyince önce Suudi Arabistan, ardından da BAE ve Katar ordularını Bahreyn’e çağırdı. Bahreyn güvenlik güçleri ve Suudi ordusu birlikte göstericilerin kamp kurduğu İnci Meydanı’na saldırarak çok sayıda insanı öldürdü. Libya’ya müdahale eden batılı emperyalist güçler Suudi Arabistan, Katar ve BAE ordularının Bahreyn’e yerleşmesine karşı sessiz.