Arap Halkları Tarihi 1300 yıllık bir dönemi kapsıyor ve bölgeye Batılı gözüyle değil, Araplar açısından bakıyor. Albert Hourani ünlü bir Arap tarihi uzmanı. Kitap sadece tarihi değil, tarih çerçevesi içinde Arap kültürünü, Arap toplumunun şekillenişini anlatıyor. Hourani, Arap toplumları üzerindeki perdeyi açıyor ve Arap toplumları üzerine kurulmuş olan mitlerle, doğru olmayan tanımlarla tartışıyor. Arap kültürünü ve toplumunu incelerken İslam içinde kadının rolünü, birçok Arap ülkesindeki derin yoksulluğu da ele alıyor.
Kitap, Arap tarihini İslam öncesinden ele alarak başlıyor ve İslam’ın ortaya çıkışı ile devam ediyor. Hourani, İslam’ın yayılışında ekonominin rolünü ve güçlü devletlere başkaldırıyı ele alırken, Arap milliyetçiliğinin nasıl oluştuğunu, değişik Arap halklarının nasıl birleştiğini de açıklıyor.
Osmanlı’nın Arap toplumu üzerindeki etkilerini de tartışan Hourani, 1800’lerden itibaren Batı emperyalizminin Arap dünyasını nasıl ele geçirmeye başladığını, buna karşı gelişen Arap milliyetçiliğini ve Arap dünyasının sunî sınırlarla bölünmesini kapsamlı bir biçimde ele alıp anlatıyor.
Hourani, tarih içinde Arap halklarının sosyoekonomik koşullarının nasıl geliştiğini incelerken bunu hem yukarıdan, yönetici sınıflar açısından, hem de aşağıdan, halk ve emekçiler açısından yapıyor. Elitin kültür ve yaşamının yanı sıra halkın, sıradan insanların durumunu ele alıyor. Kölelerin, her sınıftan kadınların durumu da Hourani’nin kitabında önemli bir yer tutuyor. Kent yaşamının yanı sıra kırsal yaşamı ve bunların değişimini de inceliyor. Arap sanatının, edebiyatının ve hem dinî hem de laik eğitimin gelişimini bu kitapta bulmak mümkün.
Arap Halkları Tarihi bölgenin coğrafyasını ve bu coğrafyanın nasıl Arap kimliğinin şekillenmesinde rol oynadığını da anlatıyor. Bunların yanı sıra Arap dünyasının iç politik çelişkilerini, Filistin sorununu ayrıntılı bir biçimde kitapta okumak mümkün.
Bazı okurlar Hourani’nin kitabını biraz akademik bulabilir. Bunda doğruluk payı olsa da, içinde yaşadığımız büyük Arap ayaklanması günlerinde herkesin hemen okuması gereken bir kitap. Arap Halkları Tarihi, Arap halklarını küçümseyen bakış açılarına iyi bir cevap.
Orhan Bulut